Ứng dụng công nghệ trong nông nghiệp để sản xuất và phát triển vùng sản xuất rau an toàn - Ảnh: VGP/TG
Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy, việc kết nối giữa kết quả KHCN và thực tiễn sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, là vấn đề đặt ra trong nhiều năm qua của ngành KHCN.
Đây cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng để Bộ KH&CN tham mưu ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, cùng các cơ chế, chính sách mang tính đột phá.
Nghị quyết 57 đã xác định rõ một điểm nghẽn cần ưu tiên tháo gỡ là làm thế nào để nhanh chóng đưa KHCN và đổi mới sáng tạo vào thực tiễn, nhất là trong sản xuất, kinh doanh nông nghiệp. Nếu không giải quyết được bài toán này, KHCN khó có thể trở thành động lực thực chất cho phát triển nông nghiệp hiện đại, bền vững.
Thực tế nhiều năm qua cho thấy, dù KHCN được đánh giá đóng góp hơn 30% vào tăng trưởng của ngành nông nghiệp, song khoảng cách giữa Việt Nam và các quốc gia phát triển vẫn còn rất lớn.
Dẫn số liệu so sánh, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết, giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân trên một nông dân ở Việt Nam chỉ ở mức dưới 1.000 USD, trong khi tại Hàn Quốc con số này lên tới khoảng 24.000 USD. Khoảng cách này không chỉ là năng suất, mà còn là vấn đề thương hiệu, thị trường và tổ chức sản xuất – những yếu tố mà KHCN và đổi mới sáng tạo có thể tạo ra khác biệt nếu được đưa vào đúng cách.
Chính vì vậy, trong năm 2025, việc triển khai Nghị quyết 57 được thực hiện một cách quyết liệt, với trọng tâm là hoàn thiện thể chế để KHCN phục vụ trực tiếp nông nghiệp, nông dân.
Bộ KH&CN đã tham mưu ban hành, sửa đổi 10 luật quan trọng, trong đó có Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật Chuyển đổi số, Luật Chuyển giao công nghệ…
Đồng thời, phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan hỗ trợ sửa đổi khoảng 30 luật, tháo gỡ các rào cản để đưa KHCN vào sản xuất, đặc biệt là khu vực nông thôn.
Một điểm nhấn quan trọng là các cơ chế tài chính được thiết kế theo hướng “đi cùng nông dân”. Các quỹ KHCN của bộ, ngành, địa phương được mở rộng nội dung chi; cơ chế hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp, hợp tác xã được hình thành; các chính sách cho phép bà con nông dân và hợp tác xã thí điểm sử dụng công nghệ, chuyển đổi số trong một thời gian nhất định, nếu hiệu quả sẽ tiếp tục nhân rộng.
Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với nông dân năm 2025 - Ảnh: VGP/NB
Những vấn đề này cũng được phản ánh rất rõ tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với nông dân năm 2025. Theo Thứ trưởng Bùi Thế Duy, tại hội nghị, nhiều ý kiến của nông dân, hợp tác xã đã trực tiếp nêu lên những khó khăn trong việc tiếp cận khoa học công nghệ, từ vốn, hạ tầng số đến thiếu sự kết nối với nhà khoa học và doanh nghiệp. Đây là minh chứng sinh động cho yêu cầu phải thay đổi mạnh mẽ cách tiếp cận trong phát triển KHCN, lấy nông nghiệp, nông dân và sản xuất thực tiễn làm trung tâm.
Đáng chú ý, trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo lần đầu tiên được xác định là một trụ cột song hành với khoa học công nghệ. Đổi mới sáng tạo được nhấn mạnh theo hướng lấy sản xuất, kinh doanh làm trung tâm, đưa tri thức, công nghệ, chuyển giao công nghệ trực tiếp đến đồng ruộng, hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp; đồng thời khơi dậy sự tham gia của toàn xã hội, từ người nông dân đến doanh nghiệp, trong quá trình đổi mới sáng tạo.
Từ thực tiễn triển khai, Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh 2 mô hình đang phát huy hiệu quả. Thứ nhất là mô hình liên kết giữa doanh nghiệp với hợp tác xã kiểu mới và bà con nông dân, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò cầu nối tiếp nhận công nghệ từ viện nghiên cứu, trường đại học, trực tiếp chuyển giao giống mới, vật tư, quy trình sản xuất cho nông dân và bao tiêu đầu ra. Các mô hình của Lộc Trời, Dabaco, Mía đường Lam Sơn đã cho thấy KHCN chỉ thực sự phát huy giá trị khi gắn chặt với chuỗi sản xuất – thị trường.
Mô hình thứ hai là các câu lạc bộ đổi mới sáng tạo, kết nối trực tiếp nhà khoa học với nông dân. Thông qua internet và điện thoại thông minh, nông dân sau giờ lao động vẫn có thể trao đổi với các nhà khoa học, cập nhật kiến thức, mô hình sản xuất và kinh doanh mới. Mô hình câu lạc bộ đổi mới sáng tạo ngành rau quả đã được triển khai tại một số địa phương, thu hút sự tham gia tích cực của nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã.
Bên cạnh đó, các cơ chế mới cũng cho phép hỗ trợ sáng kiến kỹ thuật của nông dân, hợp tác xã; hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý; hỗ trợ vốn vay đổi mới công nghệ; triển khai voucher tài chính để nông dân thử nghiệm công nghệ và giải pháp chuyển đổi số. Các đề tài khoa học được đặt hàng trực tiếp từ nhu cầu sản xuất, bảo đảm kết quả nghiên cứu có địa chỉ ứng dụng cụ thể.
Liên quan đến hạ tầng số nông thôn, năm 2025, các chính sách thí điểm theo Nghị quyết 193 của Quốc hội đã mở đường cho việc mở rộng phủ sóng viễn thông tại vùng sâu, vùng xa và triển khai thử nghiệm internet vệ tinh tầm thấp, tạo điều kiện quan trọng để KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số đến gần hơn với nông dân.
Thời gian tới, Bộ KH&CN sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường thúc đẩy các mô hình làng nông nghiệp công nghệ cao, các câu lạc bộ đổi mới sáng tạo, qua đó đưa KHCN thực sự trở thành công cụ giúp nông dân nâng cao giá trị sản xuất, làm chủ thị trường và phát triển nông nghiệp bền vững.
Thu Giang
