Các protein amyloid trong não từ lâu đã được biết đến là có liên quan đến sự thoái hóa thần kinh ở bệnh Alzheimer. Người ta cho rằng những protein độc hại này tích tụ tạo thành các mảng não nguy hiểm ở giữa các tế bào thần kinh dẫn đến mất trí nhớ và suy giảm nhận thức. Chính vì thế, rất nhiều nghiên cứu đã tập trung vào các loại thuốc nhắm vào thể amyloid trong giai đoạn đầu của nó.
Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học từ Trường Đại học Leicester, Trung tâm Y tế Đại học Göttingen và tổ chức từ thiện nghiên cứu y tế LifeArc đã tập trung vào một loại amyloid beta cụ thể. Các protein có thể tồn tại ở nhiều dạng trong não của những người mắc bệnh Alzheimer, bao gồm dạng kết tụ với nhau để tạo thành các mảng có hại và dạng hòa tan, bị cắt ngắn, cũng được coi là nhân tố chính trong phát triển của bệnh.
Nhóm nghiên cứu trước đó đã xác định được một loại kháng thể ở chuột có tên là TAP01 liên kết có chọn lọc với các protein amyloid beta hòa tan này, trong khi vẫn giữ nguyên các dạng khác của protein và các mảng. Các nhà khoa học sau đó tiếp tục phát triển một phiên bản của kháng thể này, có sự thân thiện với con người, được gọi là TAP-1_04, phiên bản này được thiết kế để tạo ra ít phản ứng miễn dịch hơn ở người.
Giáo sư Thomas Bayer, Trung tâm Y tế Đại học Göttingen cho biết: “Trong các thử nghiệm lâm sàng, không có phương pháp điều trị tiềm năng nào làm tan các mảng amyloid trong não mà cho thấy nhiều thành công trong việc giảm các triệu chứng của bệnh Alzheimer. Vì vậy, chúng tôi đã quyết định một cách tiếp cận khác. Chúng tôi đã xác định được một loại kháng thể ở chuột có thể vô hiệu hóa các dạng amyloid beta hòa tan bị cắt ngắn nhưng lại không liên kết với các dạng protein bình thường hoặc với các mảng khác”.
Trong nghiên cứu mới này, các nhà khoa học đã tìm hiểu lý do tại sao TAP01_04 có thể nhắm mục tiêu cụ thể đến dạng amyloid beta hòa tan, bằng cách tìm ra cấu trúc tinh thể của nó. Điều này tiết lộ một phần của protein amyloid beta mà nó liên kết thực sự đã được xếp lại vào chính nó với hình dạng giống như chiếc kẹp tóc - dạng cấu trúc chưa từng thấy trước đây. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã thiết kế một phiên bản của đoạn protein hình kẹp tóc này, với hy vọng sử dụng nó để kích hoạt phản ứng miễn dịch giống như vắc-xin.
Loại vắc xin beta amyloid được thiết kế này, nhóm nghiên cứu gọi là TAPAS, đã được thử nghiệm trên các mô hình chuột mắc bệnh Alzheimer. Ở các loài gặm nhấm nó thực sự tạo ra các kháng thể liên quan phản ứng. Hình ảnh cho thấy vắc-xin đã làm giảm "đáng kể" sự hình thành các mảng amyloid, ổn định sự mất mát của các tế bào thần kinh, phục hồi chứng mất trí nhớ và cải thiện chuyển hóa glucose trong não. Thử nghiệm kháng thể TAP01_04 trên các mô hình chuột đều cho hiệu quả tương tự.
Nhiều loại thuốc nhắm mục tiêu amyloid đã được thử nghiệm trong các thử nghiệm lâm sàng nhưng đã bị thất bại, khiến một số người đặt câu hỏi về giả thuyết tổng thể rằng các mảng độc tố là nguyên nhân chính gây ra bệnh. Các tác giả của nghiên cứu mới này tin rằng công nghệ này, không chỉ nhắm mục tiêu amyloid beta mà còn loại bỏ các dạng nguy hiểm của nó trước khi các triệu chứng xuất hiện, mang lại một sự lạc quan mới
Preeti giải thích: “Kháng thể nhân tính TAP01_04 và vắc-xin TAPAS rất khác với các kháng thể hoặc vắc-xin trước đây cho bệnh Alzheimer đã được thử nghiệm trong các thử nghiệm lâm sàng, vì chúng nhắm vào một dạng khác của protein amyloid beta. Kết quả này cho đến nay là rất đáng mừng và là minh chứng cho trình độ chuyên môn khoa học của đội ngũ khoa học. Nếu phương pháp mới này thành công, nó có thể thay đổi cuộc sống của nhiều bệnh nhân”.
Các nhà khoa học hiện đang hy vọng có thể tiến hành các thử nghiệm lâm sàng đối với việc điều trị bằng kháng thể và vắc xin, với sự giúp đỡ của một số đối tác thương mại.
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Molecular Psychiatry mới đây
P.T.T (NASATI), theo https://newatlas.com/medical/alzheimers-vaccine-amyloid-protein-hairpin/, 20/11/2021
